Сыдық Мұхамеджанов талантты композиторлардың бірі, оның тамаша әуендері
әр қырлы шығармашылығы, аға буын композиторлар мектебінің негізін қалаушы және
60-шы жылдары шыққан композиторлардың арасында байланыс түйін болып табылады.
Қазақтың рухани мәдениеті – шытырман тарих қойнауында,
ерекше ахуал үстінде туып қалыптасқан мәдениет. Түрік нәсілінің қыпшақ
әулетінен тарайтын жауынгер халық өзін – өзі қазақ атап, азаматтық тарихының
алғашқы бетін ашқаннан бастап ел үшін, жер үшін, байырғы ұлттық намыс пен ар – ождан
үшін, бостандық үшін тынымсыз күрес үстінде болды. Сол себепті қазақтың рухани
мәдениетінде ешбір мәдениетке ұқсамайтын ерекше сипат қалыптасты.
ХІХ ғасырдың
30 – 40 жж. әлемдік музыка Европаның шығысынан келген үш ірі көркем құбылыспен
байыды. Шопен, Глинка, Листтің шығармашылығынан тарихта музыкалық өнердің жаңа
парағы ашылады. Бұл үшеуі дәстүрлі мектептің бастаушылары ретінде,XIX ғасырдың
екінші жартысындағы жалпыевропалық музыкалықмәдениеттің тағы бір маңызды жағын ашты. Өз халқының арман – мұраты,
қасіреті, үстемдік етуші психологиялық құрылымы
Ата-бабамыз ұлды өздерiндей еңбексүйгiш, малсақ,
жауынгер, әншi, күйшi, аңшы, құсбегi — бесаспап азамат етiп тәрбиелеудi мақсат
еткен. Жiгiттiң бойына өнер мен еңбектi, iзгi адамгершiлiк қасиеттердi қатар сiңiрген.
Ойнамайтын бала жоқ. Ойынға
қызықпайтын адам жоқ. Көңiл көтермейтiн адам, сауық құрмайтын халық жоқ. Үлкен
де, кiшi де ойнап көңiл көтередi, бiр нәрсеге берiле қызығады, әр жетiстiктен
қанағат табады. Ал қызығу, қуану, қанағаттану - өмiрдi тамашалаудың көрiнiсi
немесе өмiрде сауық құрудың нышаны. Ойын-сауыққа үлкен-кiшiнiң бәрi де әуес.
Айтпағымыз, өмiр кейде ойын-сауыққа ұқсас, ойын-сауықсыз адамның өмiрiн көз
алдыңа елестете алмайсың. Ойынның тарихы тереңде, көне дәуiрден басталады.
Халықтық педагогикалық
көзқарастарын жұзеге асыру жұмысын мақсатқа сай қамтамасыз ету мен тәрбие
дәстүрлерін бекіту, оларды нақгылау, толықтыру жөне жетілдіруге көмегін тигізген
жеке сынақ әдісі ел арасына кеңінен мәлім болды. Жеке сынақ әдісі қандай да бір
жаңа заңдылықтар ашудың емес, ой мен идеяны тексерудің сөтті төжірибеден туған
құралы, немесе белгілі зандылықтарды нақтылаудың тәсілі қызметін атқарды, яғни
бұл әдістің көмегімен халық педагогикасында бұрыннан белгілі сыни тұрғыда қайта
қаралды.
Тəрбие педагогикада бірнеше
қырларымен танылған: – əлеуметтік мағынада – бұл аға буын жинақтаған тəжірибені
жас ұрпақ өкілдеріне өткізу. Тəжірибе дегеніміз – адамзаттың өз тарихи даму
барысында жасаған рухани мұрасы, дəлірек айтсақ : адамдарға белгілі болған
білімдер, ептіліктер, ойлау тəсілдері, құқықтық, адамгершілік жəне т.б.
нормалар.
Тəрбие құрал-жабдықтары – бұл
əлеуметтік тəжірибенің педагогикалық тəуелсіз көздері. Ниеттеген мақсатына жету
жолындағы, субъектке тəрбиелік ықпал жасаушы əрқандай заттың бəрі тəрбие
құрал-жабдығы есептеледі. Қоршаған болмыстың қалаған нысаны: зат, мүлік, дыбыс,
аң, жануарлар, өсімдіктер, шығармашылық туындылары, құбылыстар, оқиғалар,
өмірлік сəт көріністері жəне т.б. – тəрбиелік ықпалға ие. Тəрбие
құрал-жабдықтары тəрбиеленушіге өздігінен əсер етеді, сонымен бірге оларды
тəрбиеші мақсатты бағытта пайдалануы да мүмкін.
Тұлға мəдениетінің негізі оның жалпы
адамзаттық құндылықтарға қатынасынан көрінеді. «Құндылық» термині болмыстың
белгілі құбылыстарының адами, əлеуметтік жəне мəдени мəн-мағынасын білдіру үшін
қолданылады. Адам қызметіндегі заттар, қоғамдық қатынастар жəне олар қамтыған
табиғат құбылыстары құндылықты қатынастар нысандары ретінде танылған бағалы
заттар сипатында іс-əрекетке қосылады, яғни бұлардың бəрі де жақсылық пен
жамандық , шындық пен жалғандық, əсемдік пен ұсқынсыздық, əділдік пен
əділетсіздік жəне т.б. тұрғысынан пайымдалады.
Тəрбие əдістері –бұл тəрбие көздеген
мақсатқа жетудің жолдары, тəсілдері. Мектеп тəжірибесіне орай əдістердің жəне
бір анықтамасы – қажетті сапаларды қалыптастыру мақсатымен тəрбиеленушілердің
санасына, еркіне, сезіміне жəне қылық-əрекетіне ықпал жасау тəсілдері.
Отбасы
– адамның өте маңызды, өте жауапты жан ұясы, себебі отбасы адамға бақыт,
толық мәнді тыныс-тіршілік әкеледі. Отбасы қоғамдық құрылымның кіші
тобы, алғашқы ұясы.Қоғамның
негізгі мақсаты – адамдарды бақытты ету, ал мұның өзі терезесі тең, берік
отбасына байланысты.
Адамның жеке басының алғашқы қалыптасуы
отбасынан басталады. Оның ер жетіп өсуі,
бойындағы алғашқы адамгершілік белгілер отбасында қалыптасады, сондықтан да
туған үйдің жылуы – оның көкірегінде көп жылдар бойы сақталып, мәңгі есінде
жүреді. Ақын сөзімен айтқанда: «Отбасы – табиғат сыйлаған кереметтердің бірі», - десек артық емес.
Ойлау
процесі объект пен субъектінің өзара әрекеті ретінде жүзеге асады.Ойлауды
психологиялық тұрғыдан зерттеу дегеніміз-оның ішкі, танымдық құпия мәнін және
жемісті болуының себебін ашып көрсету, яғни ойлаудың мәнін және жемісті
болуының себебін ашып көрсету,яғни ойлаудың мәнін зерттейді, әрбір адамның
өзіндік ойлау ерекшеліктерін дамытып отыруға баса мән береді.
Сын
тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы – әлемнің түкпір-түкпірінен жиылған
білім берушілердің бірлескен еңбегі. Тәжірибені жүйеге келтірген Джинни Л.Стил,
Куртис С.Мередит, Чарльз Тэмпл. Жобаның негізі Ж.Пиаже, Л.С.Выготский
теорияларын басшылыққа алады.
Қазақ халқы бала тәрбиесіне өте көп көңіл бөлген. Баланың ана құрсағында
пайда болуына, оның өмірге келуіне, оның алғашқы қадамына, алғаш атқа отыруына,
алғаш жолға шығуына арналған жеке-жеке әдет-ғұрпымыз, жол-жоралығымыз бар.
Халқымыз сонымен қатар бала тәрбиесіндегі ананың ролін өте жоғары бағалаған.
Қазақ халқы – рухани зор байлықтыңмұрагері. Оныңбүгінгі өресі биікөскелеңмәдениетінің түп төркінісонауVI – VIII
ғасырлардағыОрхон –Енисей ежелгі түрік
жазбаларынан бастау алады. Бүкіләлемдік өркениет тарихынанерекше орыналатын әмбебапғұлама әл-
Фарабибабамызданбастап, түркі тілдес халықтарға ортақөшпесасылмұра қалдырған орта ғасыр ойшылдары:
Баласағұни,Қашқари,Йассауитрактат
Қазақ хандығы көптеген тайпалардың –
қаңлылар, үйсіндер, қыпшақтар, арғындар, наймандар, дулаттар және т.б.
негізінде құрылды. Қиын тарихи жағдайда қалыптаса отырып, қазақ хандығы бірде
(ХҮІ ғ.бас кезінде) нығайды, бірде әлсіреді.
Отбасы, мектеп пен мектепке дейінгі
тəрбие мекемелері, балалар жəне жасөспірімдер бірлестіктері, көше, бұқаралық
ақпарат құралдары – бұлардың бəрі де тұлға дамуындағы қалыптастырушы ықпал
жасайтын ерекше «тəрбиешілер» тобын құрайды. Отбасы айтқанына көндіріп
тəрбиелейді; мектеп оңтайлы қылық, дұрыс көзқарас қалыптастыруға ұмтылады;
"Қолына
олимпиялық алауды ұстаған халық оның жалынын әрi қарай шалқыта түсуге
тиiс" (Пьер де Кубертен, қазiргi олимпиялық ойындардың негiзiн салушы)
Бiздер қазiргi кезде мекендеп, ғұмыр кешiп отырған Қазақстан Республикасының
аумағы бұрынғы көне дәуiрде Скифия (Сақстан), Тұран, Дештi-Қыпшақ даласы, Қазақ
даласы (яғни Қазақстан) аталған. Бұл жерлердi байырғы ата-бабаларымыз сақтар
мен ғұндар мекендеген. Ерте күнде, отты күннен Ғұн туған, Отты Ғұннан, от боп
ойнап мен туғам.
Қазіргі заман жағдайында жалпы білімдік
немесе қалаған басқа да оқу-тəрбие мекемелерінің педагогикалық жүйесін
əрқайсысы өз алдына күрделі жүйе бөлімшелері болып есептелетін төмендегідей
жүйешелер (подсистемы) бірлігі ретінде қарастыру қабылданған: - дидактикалық. Бұл жүйеше өз ішіне
сабақ жəне сабақтан тыс оқу-тəрбие жұмыстарын; міндетті жəне факультатив
дəрістерді; оқу процесін ұйымдастырудың негізгі формасы – сабақты (сабақтағы
оқушы жəне мұғалімдердің жұмыс орындау əдістемелерін) -əрбірін өз алдына жүйе
бірліктері ретінде қамтиды;
Егеменді
еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, жігерлі де батыл, өзіне-өзі
сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік, дүниетанымы дұрыс қалыптасқан азамат
етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны айрықша. Мектеп қазіргі қоғамның
дамуымен, әлеуметтік практикамен тығыз байланысты. Мектеп өмірі балаға жаңа
әлемнің есігін ашып беріп, рухани дүниесінің қалыптасуына негіз салады.
Табысты оқу қамтамасыздығы үшін неге
оқыту қажет, білім мазмұны қандай болуы керектігін анықтап алу міндетті шарт.
Білім мазмұны түсінігі бойынша біркелкі пайымдама жоқ. Білімдендіру қызметін іске асыруға
бағытталған дəстүрлі педагогикада білім мазмұны оқушылар игеруі тиіс
педагогикалық икем мен сəйкестікке келтірілген ғылыми ақпарат жəне оған
байланысты тəжірибелік ептіліктер мен дағдылар жүйесі ретінде қабылданған Білім
мазмұнының мəнін ашуда бұл бағыт білімдік бағдарлы (знаниево-ориентированное)
оқу атамасын алған.
Қазақстан
Республикасы Ата Заңының 27-бап, 2-тармағында "Балаларына қамқорлық жасау
және оларды тәрбиелеу – ата - ананың табиғи құқығы, әрi парызы" делiнсе,
"Қазақстан –2030" бағдарламасында " Әкелер мен аналардың, аталар
мен әжелердiң өз балалары мен немерелерi алдындағы жауапкершiлiгiн күнделiктi
есте ұстауға тиiспiз.
Қазақ мемлекеттiгi құрыла
бастаған заманда хандар мен сұлтандардың өздерi iрiктеп алған жыраулары - хан
мен қараның дәнекершiсi болды. Олар ханның ел басқару жетiстiгiн мадақтап қана
қоймай, сондай-ақ қалың жұрттың мұң-мұқтажын және тiлегiн жеткiзетiн өрен
ақындар едi. Жыраулардың ақындардан ерекшелiгi сол, олар халық рухына, ел
бiрлестiгiне, хандардың билiк өнерiн жетiлдiруге белсене араласатын болды.
Қазақстан мемлекеттік тәуелсіздігін алған соң алдына қиын,
бірақ өмірлік маңызды міндет қойылды. Ол - өзінің Қарулы Күштерін құру еді.1991 жылы 25 қазанда Қазақстан Президентінің Жарлығымен Қазақ
КСР-ң мемлекеттік қорғаныс комитеті құрылды. Кейіннен республиканың қорғаныс
мәселелерін толық түрде дербес шешуге көшуіне байланысты, ол Қазақстан
Республикасының Қорғаныс министрлігі болып қайта құрылды. Тәуелсіз
республиканың заңдық құқықтарының негіздеріне және де Тәуелсіз мемлекеттер
достығына қатысушы мемлекеттер арасындағы қол жеткен келісімдерге байланысты
1992 жылдың 7-мамырында Президенттің Жарлығы шықты.
Әлеуметтік
фактыларды ғылыми бақылау мен топтастырып жіктеудің алғашқы әрекетгері біз үшін
Платонның "Республикасы" мен "Заңдарында" және
Аристотельдің "Саясатында" сақталып қалды, бірақ олардың бәрі тек
алғашқы талпыныстар болған еді.Алайда, осынау шығармаларда тұтас алғанда коғам
азаматтық қауымға немесе мемлекетке ұйымдасу ретінде қарастырылады, ал Рим
империясы заманында, орта ғасырларда және Ағартушылық ғасырларында әлеуметтік
құбылыстарды барлық ғылыми зерттеулер тым узік-узік болды. Бұл зерттеулердің
кебіреулері экономикалық, енді біреулері - заңгерлік, үшіншілері - шіркеулік,
төр-тіншілері - саяси сипатта болды
