Туған жерге деген ыстық сезім, ата¬мекенге деген құрмет пен қадір қа¬сиет тұтуды Ұлы дала ойшылдары Қор¬қыт Ата, әл-Фараби, Жүсіп Бала¬сағұни, Мах¬мұд Қашқари, т.б. айтқан бола¬тын. Ықылым заманнан бізге жет¬кен “Қорқыт Ата кітабында” тә¬лімдік мәні күшті, қанатты сөздер мен ұстаздық ұлағаттар көптеп кездеседі. Мысалы: “Қолына өткір қылыш алып, соны жұмсай білмеген қорқаққа қылыш сермеп, күшіңді сарп етпе. Батыр туған жігіттің садағының оғы да қы¬лыш¬тай кесіп түседі. Атаның атын былғаған ақылсыз баланың әке омыртқасынан жаралып, ана құрсағында шырланып тумағаны жақсы. Ата даңқын шыға¬рып, өзінің тегін қуған балаға ешкім жетпейді. Өтірік өрге баспайды, өтірік¬ші болғаннан жарық көріп, өмір сүр¬ме¬ген көп артық” – деген екен. Бұл өсиет сөздерден ақыл-парасат, өтірік айтпау, атаның атын былғамау туралы ойлар мен шығарманың өн бойынан ұлы даланың байтақтығын, әдемілігін көреміз, бұл әр түріктің бойында осы далада туғаны үшін мақта¬ныш сезімін тудырса керек. Әл-Фараби өзінің “Азаматтық сая¬сат”, “Поэзия өнері туралы”, “Ба¬қытқа жол сілтеу”, “Рито¬рика”, “Мемлекеттік қайраткердің нақыл сөздері” атты трактатта¬рында этикалық, эстетикалық мәселелермен бірге көркемдік, сұлулық, мейірбандық, білім кате¬горияларының бетін ашып, олар¬дың негізгісін дәлелдеп берген. Ақын-жыраулар халыққа өне¬ге¬лі сөздерімен ықпал етіп, олар¬ды іргелі ел, берекелі жұрт болуға шақырды. Жыраулар жаугершілік заманда хандар мен бектердің ақылгөй кеңесшісі болып, жорық¬тарға бірге аттанды, ру тайпаларға басшылық етті, сұрапыл қанды майдан көріністерін жырға қосты, ерлікті мадақтады, шейіт болған батырларды жоқтап, ел қайғысын бөлісті. Жоңғар шапқыншылығы ке¬зін¬дегі халықтың береке бірлігін, Отанға адалдығын сақтау, намыс¬ты қолдан бермеу, өз Отанын жаудан аянбай қорғау – ат жалын тартып мінуге жарайтын қазақ баласының қасиетті борышы екен¬дігін Шалкиіз, Ақтамберді, Бұқар жырау, Шал ақынның өлең-жырларынан көре аламыз. Бұқар жырау: Ер жігітке жарасар Қолына алған найзасы, Би жігітке жарасар Халқына тиген пайдасы – деген екен. Ал Ақтамберді жырау болса: Жауға шықтым ту байлап, Шепті бұздым айғайлап. Дұшпаннан көрген қорлыққа, Жалынды жүрек қан қайнап Ел-жұртыңды қорғайлап, Өлімге жүрміз бас байлап – деген жыр жолдарымен халықты батырлыққа, батылдыққа ша¬қырған. Қазақтың айбынды ақын¬дарының бірі Махамбет Өтеміс¬ұлы қазақ шаруаларын бостандық үшін күреске шақырып, қара халықты бақытқа жеткізуді арман¬дап өткен. Ол өзінің үзеңгілес серігі Исатай мен халықтың ерлі¬гін, олардың адамгершілік қа¬сиеттерін жыр етті. Өз халқына, ұлтына деген пат¬риоттық сезімді қазақ ағартушы¬лары Ш.Уәли¬ханов, Ы.Алтын¬сарин, А.Құнанбаев шығармала¬рынан да көруге болады.
