Этнопедагогика пәнінің міндеті мен мақсаты скачать

Этнопедагогика пєнiнiњ мiндетi мен маќсаты

Ќазаќстанныњ егемендi ел болуымен байланысты оќу-аѓарту iсiнде оныњ басшылыќќа алатын негiзгi идеялыќ баѓыты ќазаќстандыќ патриотизмге негiзделуi керек. Ал Ќазаќстандыќ патриотизм мемлекеттiњ территориялыќ т±тастыѓын, салт-дєст‰рдiњ, ±лттыќ мєдениеттiњ саќталуын, Ќазаќстанда тiршiлiк етушi ±лттардыњ бiрлiгiн ќамтамасыз етудi, олардыњ µзара саяси-экономикалыќ жєне мєдени байланысын к‰шейтудi, осы байланыстыњ пєрмендi насихатшысы мемлекеттiк ќазаќ тiлi мен халыќаралыќ ќатынас тiлi – орыс тiлiнiњ жетiлiп кµркеюiне баса назар аударуды кµздеу болмаќ. Б±л баѓдарламада келер ±рпаќтыњ денсаулыѓын саќтау ‰шiн ќамќорлыќ жасау, оларѓа ќажеттi бiлiм беру жєне д‰ниетану кµзќарасын ќалыптастыру, б‰гiнгi нарыќтыќ ќатынас жаѓдайында µздерiнiњ ата-бабаларыныњ дєст‰рiн саќтай отырып ењбек етуге єзiр болуын ќамтамасыз ету кµзделедi. Келер ±рпаќтыњ бейбiт отанда µмiр с‰рiп, шапшањ ќарќынмен дамып, жан-жаќты жетiлуi, Отаныныњ адал патриоты болуы тиiс.

Сондай-аќ Ќазаќстан ‰кiметi ќабылдаѓан "Бiлiм туралы” зањыныњ "Бiлiм ж‰йесi” деп аталатын екiншi бµлiмiнде "Бiлiм беру ж‰йесiнiњ (пєннiњ) мiндеттерi; Ќазаќстан республикасына шын берiлген, адал патриот азамат даярлау… Олар мемлекеттiк белгiлердiњ мєнi мен мањызын терењ т‰сiнген, халыќтыќ дєст‰рлердi ќастерлейтiн… Халыќтар достыѓыныњ негiзiнде тєрбиеленген, халыќ, отан, отбасы алдындаѓы жеке бастыњ мiндеттерi мен ќ±ќыќтарын терењ сезiнген… Ќазаќстанда тiршiлiк етушi халыќтардыњ негiзiн ќалаушы – ќазаќ халќы мен басќа халыќтардыњ тiлiн, тарихын, салт-дєст‰рлерiн ќадiр т±тып, оны игеруге кепiлдi азамат болуы керек” делiнген.

Осы мiндеттердi ойдаѓыдай орындап шыѓа алатын азаматтарды тєрбиелеушi келешек ±стаздар ќауымы – б‰гiнгi педколледждер мен пединституттарда, университеттерде оќып бiлiм алып жатќан студент-жастар болмаќ.

Ал студент-жастарѓа халыќ педагогикасыныњ ќыры мен сырын, ѓылыми негiздерi мен тєлiмдiк мєнiн ѓылыми педагогикалыќ т±рѓыда игерудiњ теориясы мен єдiстемесiн мењгерту мєселесiмен этнопедагогика пєнi айналысады.

Этнопедагогиканыњ зерттеу обьектiсi – халыќ педагогикасы. Халыќ педагогикасы халыќтардыњ ѓасырлар бойы ±рпаќ тєрбиелеу тєсiлдерiне негiзделген бай тєжiрибесiнiњ эмприкалыќ жиынтыѓы.

Этнопедагогика пєнiнiњ маќсаты – халыќтыќ салт-дєст‰рдi, ±лттыќ µнердi дєрiптейтiн, ана тiлi мен дiнiн ќастерлейтiн, отанын, елiн, жерiн с‰йетiн жан-жаќты жетiлген, саналы, намысќой азамат тєрбиелеу.

Б±л пєннiњ кµздейтiн маќсаты – халыќтыќ тєрбие т‰рлерiн студент жастардыњ бойына сiњiрiп, бiлiм, бiлiк даѓдыларын дамыту, сµйтiп дене ењбегiне де, ой ењбегiне де ќабiлеттi, нарыќтыќ-бєсекелестiк жаѓдайында µмiр с‰руге икемдi, жан-жаќты жетiлген азамат тєрбиелеп шыѓару. Ол жан жєне тєн тєрбиесiн ќатар ж‰ргiзу арќылы студент-жастардыњ ќайрат-жiгерiн, аќыл-парасатын халыќтыќ µнер туындылары негiзiнде оќытып, тєрбиелеу арќылы iске асырылады. Халыќтыќ тєрбиенiњ негiздерiн бiлдiртiп мењгерту ‰шiн, ењ алдымен этнопедагогиканыњ теориялыќ-єдiснамалыќ, танымдыќ негiздерiн ‰йренiп бiлуге тура келедi. Ал ол этнос (±лт) туралы ±ѓымды, этностардыњ туып, дамып ќалыптасуын, этномєдениеттiњ ерекшелiктерi мен оныњ єлемдiк µркениетке ±штасуын, кiрiгу процесiн теориялыќ т±рѓыда ќарастырудан басталады.

Этностар мєдениетiн зерттеу iсiмен ѓылыми-методология айналысады. Сондыќтан этнопедагогика пєнiн оќытуды этностар мєдениетiн зерттеудiњ ѓылыми-методологиялыќ, теориялыќ негiздерiн оќытудан бастауды жµн кµрдiк.

Этностар µзiнiњ µмiр с‰ру кезењiнде наќтылы тарихи жаѓдайларѓа (оныњ iшiнде ќоѓамдыќ ќ±рылыстардыњ да) байланысты бiрнеше рет µзгеруi м‰мкiн. Этностар орта есеппен 1200-1500 жыл µмiр с‰редi. Бiраќ ол т‰рлi географиялыќ, экономикалыќ, єлеуметтiк жаѓдайларѓа байланысты бiрде ±заќ, бiрде ќысќа болуы ыќтимал.

Жеткiлiктi географиялыќ жаѓдайѓа бейiмделмеген тiршiлiк иесi (оныњ iшiнде адам да) басќа жаќќа ауып кетуi керек немесе µлiп, жоѓалып тынады. Тiршiлiктiњ жер бедерiне ќарай икемделуiн биология ѓылымы ќарастырады. Ал ол тiрi организмде болатын биологиялыќ µзгерiстi географиялыќ жаѓдаймен байланыстыра зерттейтiн болѓандыќтан, зерттеушiге географиялыќ зањдылыќтарды да жаќсы бiлуi ќажет. Этностардыњ жаратылысын география мен биология ѓылымдарымен ќоса, тарих ѓылымы да тексередi. Себебi, этностар тарихы ќоѓам дамуымен тыѓыз байланысты. Бiз этностарды, бiр жаѓынан табиѓаттыњ перзентi, биологиялыќ бµлшегi деп ќарасаќ, екiншiден, табиѓи байлыќтарды игере отырып, ќоѓамды ќ±рушы к‰ш деп бiлемiз. Ќоѓамныњ белгiлi даму кезењiнде бiр этностыњ пайда болып, µсiп µркендеуi, керiсiнше, ќоѓам зањдылыќтарына орай, ендi бiрде оныњ жойылып, орнына екiншi бiр этностыњ пайда болуы м‰мкiн.

Ертедегi адамдарѓа жаратылыс т±тас ќ±былыс болып кµрiндi. Олардыњ табиѓат пен тарихтыњ байланысы туралы т‰сiнiгi де болмады. "±ќсас нєрсе ±ќсастыќтан туады” деген магиялыќ ±ѓым олардыњ ойынан берiк орын алды да, табиѓат пен адам бойынан ±ќсастыќ iздеу принципiн туѓызды. Б±л принцип халыќтыќ астрономия мен медицинада µзектi орын алды. Кейiн жеке ѓылым салаларыныњ дамып µркендеуi нєтижесiнде, ол т‰сiнiктер негiзсiз болып, практикалыќ iс-тєжiрибеден бiртiндеп ыѓысып шыѓа бастады. ХVIII-ХIХ ѓасырларда ѓылыми жањалыќтардыњ ашылып, орасан кµп мєлiметтердiњ жинаќталуы ѓылым салаларыныњ кењейiп, тармаќталуына м‰мкiндiк туѓызды. Сµйтiп, табиѓаттыњ (оныњ iшiнде этностардыњ да) даму зањдылыќтарын зерттейтiн жаратылыстану ѓылымыныњ салалары (µсiмдiктану, жануартану, тєнтану т.б.) жеке-жеке ѓылым т‰рлерi болып бµлiнiп шыќты. Сондай-аќ ќоѓамныњ даму барысын аныќтайтын тарих, ќоѓамтану, саяси экономия, социология, тарихи жєне диалектикалыќ материализм ѓылымдары пайда болды.

М±нан басќа ±лттыќ ерекшелiктердi зерттейтiн этнология, этнопсихология, этнопедагогика ѓылымдары бар.